Çocuklarda Egzersiz ve Antrenman

 

Çocuklarda Egzersiz ve Antrenman

Günümüzde çocukların fiziksel aktivite düzeylerindeki azalmaya paralel olarak çocukluk çağı hastalıklarında artış olmuştur. Bu nedenle çocukların fiziksel aktivite düzeylerini yükseltecek aktivitelere katılmaları önem kazanmıştır. Özellikle büyüme döneminde çocuklarda düzenli spor ve eğitime katılımın hem fiziksel gelişim hem de sağlık açısından birçok faydası vardır. Ayrıca düzenli spor alışkanlıkları çocuklarda kişilik oluşumunu desteklemeye ve ruh sağlığını korumaya yardımcı olur. Çocukların sosyal gelişimlerini desteklemede spor ve eğitim faaliyetlerine katılım da çok önemlidir. Spor yoluyla çocuklar çevrelerini tanır, iletişim becerilerini geliştirir, özgüvenlerini arttırır ve toplumdaki konumlarını güçlendirir. Psikolojik açıdan bakıldığında spor ve egzersiz aktiviteleri çocukların kendini kontrol etme, konsantrasyon, irade kullanma ve başarı motivasyonu gibi becerilerini geliştirir. Çocuk ve gençlik antrenmanı birbirini takip eden amaçlı, planlı bir süreçtir. Sporda yüksek düzeyde bir başarı bekliyorsak, çocukları spora erken yaşta ve doğru bir şekilde başlatmalıyız. Çocuklarda ve gençlerde antrenman konusuna bakıldığında, çocuğun büyümesini ve gelişimini göz önünde bulundurmak gerekir. Çocuk sürekli gelişen bir varlıktır. Bu gelişim sürecinde çocuğun fizyolojik, psikolojik, motor hareketi vb. Özelliklerinin gelişimi ve gelişme hızı bazı dönemlere göre farklılık gösterir. Çocuklarda spor uygulamalarının amacı, bilimsel veriler ışığında pedagojik bir yaklaşımla spor performansını geliştirmenin yanı sıra optimum fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimlerini sağlamak olmalıdır. Çocuk minyatür bir yetişkin değildir ve zihniyeti yetişkinlerden sadece niceliksel olarak değil niteliksel olarak da farklı olmaktadır. Normalden daha yüksek bir performans seviyesine ulaşmak için insan organizmasının gerçek bir değişime dayanabilmesi gerekir. Bu nedenle fiziksel ve fizyolojik beceriler geliştirmek, teorik ve pratik yetenekler kazanmak, organizmayı belirli ve yüksek bir performans seviyesine getirmek gerekir. Eğitim, vücuttaki biyokimyasal ve kardiyorespiratuar sistemlerde değişikliklere neden olmaktadır. Bunlar vücut kompozisyonu, kan trigliseridi, kolesterol seviyesi, kan basıncı ve vücut yağ oranıdır. Spor branşlarında dayanıklılık, kuvvet, sürat ve esneklik artırılırken, bilimsel temellere dayalı düzenli ve yüke dayalı antrenmanlarla vücut kompozisyonu düzenlenir. Antrenman, sporcunun verimliliğini planlı bir şekilde geliştirme hedefini takip etmektedir. Temel antrenman döneminin sürecinde, genel sürat, kuvvet, hareketlilik, koordinasyon ve dayanıklılık gibi motorik özelliklerin geliştirilmesi uygulamaları yer almaktadır. Bunun yanı sıra temel teknik ve taktik ilkelerin öğrenilmesi, sporcuların hareket zenginliğinin artırılması, disiplin, özgüven, dürüstlük gibi psikolojik özelliklerin ve sosyal davranışların geliştirilmesi, antrenmanın yarışma ile uyumunun sağlanması için yapılan çalışmalardır. Çocuklarda sportif başarıya ulaşmak için gelişim eğitim programları düzenlenmeli ve basitten zora doğru çalışmalar uygulanmalıdır. Bu eğitim döneminde özel ve genel eğitimlerle teknik ve taktik çalışmalar yoğunlaştırılmaktadır. Psikolojik ve zihinsel yeteneklerin seçimini arttırmak için gelişim eğitimi döneminde bu alanlardaki çalışmalara daha fazla yer verilmelidir. Psikolojik ve zihinsel gelişim özellikle yaratıcılığı ve sorumluluk duygusunu geliştirir.

Antrenman bilimci olan Harre; spor antrenmanını sporda gelişmeyi sağlamak için bilimsel, özellikle pedolojik ilkelerin yönlendirdiği bir süreç olarak tanımlamış ve bu sürecin planlı ve sistematik bir şekilde etkilendiğini, sporcuların bir veya daha fazla spor branşında üstün başarı elde etmesinin hedeflendiğini ifade etmiştir.

Antrenman bilimini Bompa ise sporcudaki temel kaygısının kendisine performans kazandıracak bilimsel yardımlarla organizmanın çalışma kapasitesini ve becerilerini artırmak olduğunu, antrenman genel anlamda karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ve antrenmanın planlı olmasından kaynaklı olarak antrenörün işinin de karmaşık olduğunu ifade etmiştir. Planlanacak antrenmanın birçok fizyolojik, sosyolojik ve psikolojik bilgi içereceği için karmaşık olduğunu da gözlemlemiştir.

Antrenmanın bir başka tanımında ise Sevim; psikolojik ve fizik gücün, taktik ve teknik becerilerin fiziksel ve psikolojik yüklenmelerle düzenlenmesi ve optimal seviyeye çıkarılmasına yönelik eğitim süreci olarak tanımlamaktadır.

Antrenmanın dikkate değer bir diğer tanımı ise şöyledir; İnsan organizmasının iç ve dış etkenlere mükemmel uyum sağlayabilme yeteneğine sahip olması ve bu uyarlanabilirliğin ve kazanılmış özelliklerin uzun süreli sürdürülmesi antrenman terimini ve önemini ortaya koymuştur. Organizmanın verimliliğinin maksimum sınır değere getirilmesi durumunda bu durumda belirli hedefleri olan bazı yüklerin uygulanması gerektiği ve tüm bu faaliyetlere verilen adın antrenman olduğu ifade edilmiştir.

Antrenmanla ilgili dikkat çeken bir başka tanımda şöyledir; insan organizmasının iç ve dış etkenlere karşı mükemmel uyum yeteneğine sahip olduğu, bu uyum yeteneği ve kazanılan özelliklerin uzun süre devam ettirilmesi antrenman terimi ve önemini ortaya çıkarmış olduğudur. Organizmanın verimi maksimal sınırsal değere vardırılmak istenirse, bu taktirde kişiye özel olarak hazırlanmış belirli hedefleri olan birtakım yüklerin uygulanması gerektiğini, bütün bu faaliyetlere verilen isim ise antrenman’dır, denilmiştir.

Çocuklarda erken yaşlardan itibaren sportif faaliyetlere yönelmenin fiziksel, zihinsel, duygusal ve motor gelişimin desteklenmesinde önemli bir yeri olduğu belirtilmiştir. Araştırmacılar tarafından yapılan çalışmada çocuklarda spora katılımın kişisel uyum düzeyini artırdığı sonucuna varılmıştır. Çocuklar için egzersiz ve spor aktivitelerine katılımın faydalarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

• Çocuk spor ve egzersiz yardımıyla fiziksel aktivite temel becerilerini kazanabilmektedir.

• Çocuk spor ve egzersiz yardımıyla beden farkındalığını geliştirirler, genel kuvvet ve dayanıklılık faktörleri ile hareket becerileri de gelişebilmektedir.

• Çocuk spor ve egzersiz uygulamalarına katılımı ile birlikte denge, lokomotor ve lokomotor olmayan becerilerini geliştirir. 

• Bireysel anlamda hareket paternlerini aynı anda uygulama becerisi geliştirir.

• Zamanla beraber çocuk uyguladığı egzersiz ve spora bağlı olarak hareket becerisinde ustalaşır.

• Çocukluk dönemlerinde fiziksel etkinliklere katılma çocuğun ileriki yıllarda düzenli spor ve egzersiz yapma alışkanlığı kazanmasına temel oluşturmaktadır.

• Çocuk spor ve egzersiz uygulamaları sayesinde sağlıklı yaşam biçimi davranışı kazanmaya başlar.

• Çocukta hayal gücü ve yaratıcı düşünme becerileri spor ve egzersiz ile gelişmektedir.

• Çocuk spor uygulamaları vasıtasıyla işbirliği, sevgi, saygıyı, yenilgiyi hazmetmeyi, kazanma zevkini öğrenmektedirler.

• Düzenli olarak gerçekleştirilen spor ve egzersiz çalışmaları çocukların motor becerilerinin gelişmesine ve sağlıklı bireyler olmalarına katkı sağlamaktadır.

Çocuk Antrenmanlarının Özellikleri

Çocuklara gerçekleştirilen antrenman bir amaca yönelik olarak yapılan çok fonksiyonlu hareket çeşitlerini içeren, belirli bir spor dalına çocuğu hazırlamaya yönelik antrenman türüdür. Çocuk antrenmanlarının kendine özgü bileşenleri olduğu unutulmamalıdır. Antrenman çocuklarda belirlenmiş kural ve koşullara uygun olarak yapılmaktadır. Çocuklarda antrenmanların içeriği sınırlandırılmış düzeydeki yetişkin antrenmanı olarak algılamak yanlıştır. Çocukların antrenmanlarının süreçleri yetişkin antrenmanlarının şu özelliklerle farklılık göstermektedir;

• Çocuk antrenmanı, çocuğun yapısal ve işlevsel gelişimini dikkate alır ve destekler.

• Antrenman bilimi açısından basamaklı öğretim ile sistematik gelişen amaçları bulunmaktadır.

• Uzun dönemde çocuk antrenmanı iyi insan, iyi sporcu yetiştirmeyi amaçlamaktadır.

• Çocuk antrenmanı ilgili spor branşının sistematik olarak gelişen beklentilerine cevap verir nitelik taşımaktadır.

Örnek olarak; 10 yaşındaki bir çocukta maksimal kuvvetin oluşturulması gelişim açısından önem taşımamaktadır. Bu yaş aralığındaki kuvvet antrenmanlarının temel amacı çocuktaki gelişim uyarılarını desteklemek olmalıdır. Bir başka örnekte de 12 yaşındaki bir çocuğa uygulanan antrenmanın amacı uluslararası yarışmalarının ön eleme derecelerini yakalamak değil, söz konusu spor dalına özgü teknik hareket dizisini öğretebilmek, koordinasyon becerisini kazandırmak olmaktadır. Sonuç olarak alt yaş kategorilerinde ilgili spor branşına yönelik temel becerilerin öğretilmesi ileriki yıllardaki üst düzey performans sağlanmasının temelini oluşturacaktır.

Birbiri ile ilişkili çeşitli alt amaçların sıralanması sonucunda, sportif başarı gelişiminin birbirinden ayırt edilebilir kısımları ortaya çıkmaktadır. Amaçların sıralanması tersine döndürülebilir nitelik taşımamaktadır. Amaç sıralanması işlevsel nitelikte olup kurallar ile belirlenmiş sabit bir sıra izlemektedir. Çocuklarda gerçekleştirilen antrenmanın temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Yetişkinden ayrı olarak çocuk aerobik yüklenmeye olumlu dönüt verebiliyor ise anaerobik yüklenmelere de olumlu tepki gösterebilecektir.

• Önceki hareket özellikleri sonraki dönemde ortaya çıkacak gelişim tahminini sağlamayacaktır. 

• Çocukların antrenmanlara verdikleri tepkiler yetişkinlere benzer şekildedir.

• Çocuk antrenmanı ile yetişkin antrenmanı arasında antrenmanın yapılandırılmasının temelleri ve yardımcı ilkeler benzerdir. Buna rağmen benzer yüklenme yoğunluğu, sıklığı ve kapsamı uygulanmaz.

• Gelişim evresinde gerçekleştirilen ölçümler ilerisi için bir tanı olabilir niteliktedir.

• Çocukluk döneminde yetersiz ve dengesiz beslenme fizyolojik gelişimi olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durum ileriki yıllarda yetersiz sportif verim ile karakterizedir.

• Çocukluk dönemindeki antrenmanın performansı geliştirme derecesi açık değildir.